Matrah Artırımı Nedir? Nasıl Yapılır?

Matrah artırımı uygulaması sonucunda vergi dairesi, gerçek veya tüzel kişiliklerin ticari hareketlerini genel olarak incelemeye almaz. Bu durum doğru beyanların gerçekleşmesine sebep olurken Gelir İdaresi Başkanlığının da yükünü azaltır.

Matrah artırımı, vergi mükellefleri açısından bir nevi af olarak bilinir. Vergi affından yararlanmak isteyen tacirler, kendi istekleri üzerine geçmiş bütün dönemleri için vergi affından faydalanamazlar. Yalnızca Gelir İdaresi Başkanlığının izin vermiş ve yürürlüğe almış olduğu yıllar için matrah artırımından yararlanır. 

Ticari hareketlerinin ve defter kayıtlarının doğruluğu açısından şüphe duyan tacirler matrah artırımı yaparak firmalarının gelecekte daha çok cezai yük altına girmesinden kurtulmuş olur. “Matrah artırımı nasıl yapılır?” sorusuna ise mali müşavirler tarafından beyanname düzenleme programları kullanılarak yapıldığı cevabı verilebilir.

“Vergi matrahı nedir?” sorusuna cevap olarak; firmaların belirli bir dönem içerisinde ödemiş oldukları vergileri hesaplamak için esas alınan rakamlar cevabı verilebilir. Bir gerçek veya tüzel kişilik vergi matrahı artışı kararı aldığı sırada önceki yıllarda gerçekleştirmiş olduğu mal veya hizmet satışları rakamlarını yükseltmiş olur. Bu durum gerçekleştiği sırada vergi matrahı yükseleceği için önceki dönemlerde ödememiş olduğu gelir veya kurumlar vergisi, katma değer vergisi yükümlülüklerini de yerine getirir. Mükellef tarafından bilerek ve isteyerek artırılan vergi matrahı, önceki dönemlerde beyanı gerçekleşmemiş olan gelirleri kapsar.

İlk olarak bakıldığında firmanın vergi ödeyeceği düşünüldüğünde uygulanmak istenmeyebilir fakat matrah artırımları firmaların ve şirket ortaklarının mali geleceklerini teminat altına alacağından dolayı dikkatle karar verilmesi gereken bir husustur. 

Firma, yıllar sonra kapansa dahi vergi müfettişleri tarafından incelenmek istenebilir. Matrah artırımı gerçekleştirildiğine dair vergi dairesine bilgi verildikten sonra incelemelerden vazgeçilir. Ayrıca vergi müfettişleri, firmaların matrah artırımı yapıp yapmadıklarını denetledikten sonra incelemeye alır. 

Herhangi bazı sebeplerden dolayı gelirlerini önceki yıllarda veya dönemlerde beyan etmekten çekinmiş olan gerçek veya tüzel kişilikler, temel anlamda matrah artırımı ile vergi incelemelerinden kaçınır. 

Önceki dönemlere ilişkin gelirleri tekrar gündeme getirerek vergi dairesi nezdinde saygınlık kazanmış olan mükellef, gelecek dönemlerde inceleme konusu olmaz. Matrah artırımı mükellefin her istediği zamanda gerçekleştirebileceği bir uygulama olmadığından, Gelir İdaresi Başkanlığının matrah artırımı uygulamasını yürürlüğe sokması sonucunda mükellefler bu sistemden yararlanır.

Matrah artırımından yararlanabilmeleri için firmaların ticari usulde gelir sağlamaları önemlidir. İlgili bazı beyannameleri düzenlemek ve beyan etmek durumunda olan gerçek veya tüzel kişiliklerin tamamı matrah artırımından faydalanabilir. 

Şahsi olarak faaliyetlerini sürdürmekte olan kişiler gelir vergisi matrahı, tüzel olarak faaliyetlerini sürdüren kişiler ise kurumlar vergisi matrahı üzerinden matrah artırımı yükümlülüğü altına girer. 

Matrah artırımından faydalanabilecek kişiler şunlardır:

• Katma değer vergisi mükellefleri

• Muhtasar (stopaj) vergisi mükellefleri

• Gelir vergisi mükellefleri

• Kurumlar vergisi mükellefleri

Vergi matrah artırımından faydalanamayacak olan bazı gerçek ve tüzel kişilikler bulunur. Bu kişiler vergi dairesi nezdinde gerekli ortamı ve güveni sağlamadıklarından dolayı geçmiş yıllara ilişkin matrah artırımlarını gerçekleştirerek yasadan faydalanamaz. 

Matrah artırımları vergi dairesi ve mükellef arasında tamamen güvene dayalı bir uygulama olduğundan dolayı mükellefin bütün ticari defterlerinin ve hareketlerinin eksiksiz ve incelenebilir düzeyde sağlam kalmış olması gerekir. 

Ayrıca aşağıdaki suçlardan dolayı yargılanan mükellefler de matrah artırımından faydalanamaz:

• Defter sayfalarının yerlerini değiştirenler

• Ticari defter kayıtlarını yok ederek ortadan kaldıranlar

• Evrakta sahtecilik yapan mükellefler (belgelerin asıl veya suretlerini sahte olarak düzenleyenler)

• Hakkında genel kolluk ve MASAK tarafından devam eden soruşturması bulunanlar

• Terör suçlarından dolayı yargılananlar

Ticari kişiliğin vergisel durumuna ve önceki dönemlerde gerçekleştirilen ticari hareketlere göre matrah artırımları gerçekleşir. Matrah artırımları çeşitli vergi türlerini kapsayacağından dolayı verilecek olan matrah artırım beyannamesinin ilgili vergi yöntemine göre düzenlenmesi gerekir. 

Aşağıdaki vergi türlerinde matrah artışı yapılabilir:

• Katma değer vergisi 

• Kurumlar vergisi 

• Stopaj vergisi

• Gelir vergisi 

Bir tacir isteğe bağlı olarak aynı anda hem katma değer vergisi hem de kurumlar vergisi yönünden matrah artırımı gerçekleştirebilir. Düzenlenecek olan matrah artırım beyannameleri, bu konuda bilgili bir müşavir veya muhasebeci tarafından düzenlenmelidir. 

Aşağıdaki yıllar için matrah artırımı yapılabilir:

• 2018

• 2019

• 2020

• 2021

• 2022

Gerçek veya tüzel kişiliği bulunan esnafların, matrah artırımı uygulamasına katılmadan önce firmasını baştan aşağı kontrol ve analiz etmesi gerekir. Örneğin bütün satış ve gelirlerini doğru bir şekilde belgeleyerek beyan eden bir mükellefin matrah artırımına katılmasına gerek bulunmaz. 

Matrah artırımı temel olarak inceleme ve denetlemelerden kaçınmak için tercih edilen bir uygulamadır ve örneği verilen mükellef, bütün kurallara uygun bir şekilde faaliyetlerini yürüttüğü için incelemeye girecekse bile hiçbir sorun yaşamadan incelemeyi sonuçlandırır.

Fakat ticari faaliyetlerini şüpheli bir şekilde yürüten ve gelirlerini kurallara uygun bir biçimde beyan etmeyen gerçek veya tüzel kişiliklerin, matrah artırımı uygulamasına katılmalarında fayda bulunur. 

Matrah artırımı beyannamesi verildikten sonra belirli bir vergi meydana geliyor olsa da mükellefin inceleme esnasında müfettişler tarafından tespit edilen usulsüzlüklere için alacağı cezalar daha fazla olacağından dolayı matrah artırım fırsatını kaçırmamasında fayda vardır. 

Matrah artırımları Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yürürlüğe alınan bir uygulama olduğundan dolayı bu duruma halihazırda vergi dairesi izin verir. 

Gelir İdaresi Başkanlığının gerçek veya tüzel kişiler için matrah artırımına izin vermesi ve böyle bir yasayı yürürlüğe alması sonucunda hiçbir olumsuz izlenim meydana gelmeyecek ve aksine hem vergi dairesi hem de mükellef açısından anlaşmalı bir sonuç gerçekleşecektir. Matrah artırımı başvuru zamanı geldiğinde firmalar olumsuz bir durumu gözetmeksizin başvurularını yapabileceklerdir.

Gerçekleşecek olan katma değer vergisi matrah artırımının üzerinden belirli bir yüzde hesaplaması ile gerçek veya tüzel kişiler matrah artırımı sırasında vergilendirmeye tabi tutulurlar. İşletme ve ilgili mali müşaviri tarafından belirlenecek olan katma değer vergisi matrah artırım rakamına ayrıca bir indirim uygulanmaz ve direkt olarak artırım rakamı üzerinden yüzdesel olarak vergi yükümlülüğü meydana gelir. 

Katma değer vergisi matrah artırım oranları aşağıdaki gibidir:

• 2018 yılı için %3

• 2019 yılı için %3

• 2020 yılı için %2,5

• 2021 yılı için %2

• 2022 yılı için %2

Gelir vergisi matrahı veya kurumlar vergisi matrahı hesaplama kararı alan bir mükellefin, vergi borcu bulunmuyor ise hesaplanacak olan toplam matrah artırımı, vergisi üzerinden %5 oranında bir indirim hakkına sahiptir. İlgili yıllarda beyan edilen gelir ve kurumlar vergisi matrahları üzerinden artırım gerçekleşir. 

Kurumlar vergisi matrah artırım oranları aşağıdaki gibidir:

• 2018 yılı için %35

• 2019 yılı için %30

• 2020 yılı için %25

• 2021 yılı için %20

• 2022 yılı için %25

Gelir (stopaj) vergisi matrah artırım oranları aşağıdaki gibidir:

• 2018 yılı için %6

• 2019 yılı için %5

• 2020 yılı için %4

• 2021 yılı için %3

• 2022 yılı için %2

Matrah artırımı 2023 yılı için “Matrah artırımı çıktı mı?” merak eden mükellefler için; matrah artırımını içeren kanun teklifi meclise sunulmuş, 9 Mart 2023 tarihinde kabul edilerek yasalaşmıştır. Meclise sunulan kanun teklifine göre vergi ve matrah artırımından yararlanmak isteyen mükellefler, 31 Mayıs 2023 tarihine kadar başvuruda bulunabilecektir.

Kümülatif vergi matrahı artırımında en çok dikkat edilmesi gereken konu, vergilerin düzenli olarak ödenip ödenmemiş olmasıdır. Vergilerini matrah artırım gününe kadar düzenli olarak ödemiş bir mükellef, kurumlar ve gelir vergisi yönünden %5 indirimden faydalanır. Ayrıca matrah artırımı yapılacak olan yıllar içerisinde bütün aylarda gelir kaydı yapılması matrah artırımı yönünden mükelleflere fayda sağlar. 

Matrah artırımlarını tamamlayan bir mükellef meydana gelecek olan vergi yükümlülüğünü azami olarak 6 taksit şeklinde öder. Ancak peşin ödeme gerçekleştirmesi durumunda matrah artırımı indirimi olarak %10 oranında bir teşvik sağlanmış olur. Matrah artırımını gerçekleştirecek olan müşavirinize peşin veya taksitli olarak hangi şekilde ödeyeceğinizi bildirmeniz sonucunda bildirim ödeme standardınıza uygun olarak onaylanır. 

2023 vergi ve matrah artırımı ödemeleri; vergi dairesi vezneleri, İnteraktif Vergi Dairesi sistemi veya devlet bankaları aracılığı ile gerçekleşecek. 

Ödeme yöntemi matrah artırımı bildirimi sırasında seçilerek kaç taksit olacağına karar verilir ve peşin ödeme durumunda ayrıca diğer bir indirim de sağlanır. 

01.01.2020 tarihinden itibaren vergi dairesine ödenecek olan vergilerin neredeyse tamamının (GMSİ hariç) devlet bankaları tarafından tahsil edileceği unutulmamalıdır. Genel olarak firmalar ödeme esnasında çek bozdurma yoluna gitmektedir. Ayrıca kobi finansmanı veya kobi kredisi yöntemleri de tercih edilir.

Matrah ve vergi artırımına ilişkin ödemelerin ilk taksiti 31 Mayıs 2023 tarihine kadar, diğer taksitlerin ise bu tarihi takip eden aylık dönemler halinde en fazla 48 eşit taksit halinde ödenmesi planlanmıştır. Ödemelerin ilk ay peşin olarak yapılması halinde, ödeme tutarına herhangi bir katsayı uygulanmayacaktır. 

Hesaplanan tutarın taksitle ödenmesi halinde ödeme tutarlarına uygulanacak katsayılar aşağıdaki gibidir:

• 12 taksit: 1,09

• 18 taksit: 1,135

• 24 taksit: 1,18

• 36 taksit: 1,27

• 48 taksit: 1,36 

Bir gerçek veya tüzel kişi, vergi matrah artırımı yapmadan önce kendisine uygun olan matrah artırım modelini tercih ederek bu yol da ilerlemelidir. Katma değer vergisi matrah artırımı yapması gereken bir tacir herhangi bir sınırlamaya tabi tutulmaksızın istediği oranda KDV matrah artırımı gerçekleştirir. Gerçekleştirilen matrah rakamı üzerinden yüzdesel olarak ilgili yıldaki yürürlüğe göre %2, %2,5 veya %3 şeklinde vergi yükümlülüğü meydana gelir.

Gelir ve kurumlar vergisi matrah artırımında ise firma matrah artırımı gerçekleştirmek istediği yıla ilişkin gelir veya kurumlar vergisi matrahının %35 - %30 - %25 - %20 şeklinde artırıma gider. Ancak asgari bir matrah da bulunur. Firmanın kendi matrahının yüzdelik kısmına düşen bölümü asgari matrahtan daha küçük ise asgari matrah baz alınarak vergi ödemesi hesaplanır.

Matrah artırımı hesaplaması yapmak için vergi mükellefinin hangi vergi türünde ve hangi yıl matrah artırımı yapacağının belirlenmesi gerekir. Matrah artırımı hesaplaması yapmak için aşağıdaki tablolardan yararlanabilirsiniz.

Türkiye’deki şirketlere ticaret finansmanı çözümleri sunan Figopara ile alacaklarınızı vadesinden önce tahsil edebilirsiniz. Figopara, Tedarikçi Finansmanı sistemi ile vadesi gelmemiş alacaklarınızı nakde dönüştürmenize yardımcı olur.

Figopara’nın avantajlarından yararlanmak ve tek sistem entegrasyonu ile aynı anda birçok finans kurumuna ulaşmak için tek yapmanız gereken Figopara’ya üye olmak. Siz de Figopara’ya katılın, nakit ihtiyaçlarınıza anında çözüm bulun!