Yeni İşletme Kuranların Bilmesi Gereken Vergiler

Vergi çeşitleri ülkemizde uygulanan vergilendirme kanunları çerçevesinde belirlenir. Türkiye’deki vergi ödeme sistemi; beyan ve ödeme süreçleri şeklinde kurgulanır. Yani vergi mükellefleri, sorumluluk alanlarında bulunan vergiler için beyanda bulunur ve ilgili tutarı vergi ödemesi şeklinde gerçekleştirir. 

Nakit ödeme haricinde bazı yatırım ve bağışlar da vergiden düşülerek ödemeye dönüştürülebilir. Bu sisteme dahil olan mükelleflerin dikkat etmesi ve araştırması gereken ilk konu Türkiye’deki vergilerin çeşitleridir.   

Vergi mükellefi için ödeme sürecinden önce hangi vergilerden sorumlu olduğunu bilmek önem taşır. Yeni işletme kurmak isteyen kişi ve kuruluşların, gelir vergisi başta olmak üzere türlere dair detaylara hakim olması sağlanmalıdır. Aksi takdirde mükellefler, ödemesi gereken vergi miktarını hesaplamakta ve takip etmekte güçlük yaşar. 

Türkiye’de işletmelerin kuruluşundan itibaren mükellefi olduğu vergi türleri genel olarak şu şekilde sıralanabilir:  

• Gelir vergisi 
• Kurumlar vergisi 
• KDV 
• ÖTV 
• Damga Vergisi 

İşletmelerin kuruluşundan itibaren mükellefi olduğu vergiler, işletmenin türüne ve faaliyet alanına göre farklılık gösterir. Yani bir işletme ÖTV’den muaf olurken damga vergisini ödeme zorunda olabilir. Bu bağlamda işletme sahipleri ya da yeni işletme kurmak isteyen girişimcilerin, hangi alanda ne tür vergi çeşitleri bulunduğu konusunda da dikkatli davranması önem taşır. 

Ülkemizde her vatandaş vergi mükellefidir. Tüketim sırasında ödenen vergiler başta olmak üzere, alışverişten yatırım veya kredi hareketlerine kadar vatandaşlar vergi sistemine dahildir. Aynı durum maaş veya ticari yolla gelir elde eden kişiler için de geçerlidir. Ancak işletme yoluyla vergi mükellefiyeti farklı bir kategoridir. Çünkü bu kapsamda işletmeler adına gerçekleşen hareketler ve yatırımlar vergiye dahil edilir. Vergi planlaması sırasında bireysel ve kurumsal vergiler birbirinden farklı uygulamalara sahiptir. Dolayısıyla kişilerin ve kurumların ödediği vergiler de birbirinden ayrıdır.  

Vergi mükellefi sorgulama işlemleri ile işletme sahiplerinin veya kurum yönetimlerinin bilgi edinmesi sağlanır. Son dönemde yaşanan e-Dönüşüm hareketleriyle birlikte, kamu hizmetleri de online sistemlere geçiş yapmıştır. Vergi borcu veya mükellefiyet sorgulama işlemleri için de e-Devlet başta olmak üzere sayısız platform hizmete sunulmuştur.   

Vergi dairelerinin online hizmet uygulamaları, bakanlıkların ilgili yönetim birimlerine ait internet siteleri ve e-Devlet platformu sorgulama araçları arasında sayılabilir. Vatandaşlar ve işletme sahipleri, mükellefiyet takibi amacıyla ilgili platformlar üzerinden sorgulama yapabilir. e-Fatura finansmanı sırasında kullanılan online platformlarda olduğu gibi mükellefiyet sorgusunda da işletme ya da muhataba ait bilgilerle giriş yapılması gerekir. 

Ülkemizde uygulanan vergilerden en yaygın olanı gelir vergisidir. İşletme sahipleri ve kurum yönetimleri, elde edilen gelirlerin vergiye tabi tutarlarını ödemekle yükümlüdür. Gerçek ve tüzel kişilerin yıl içinde kazandığı gelirlerin düzenli şekilde tabi olduğu gelir vergisi, iki şekilde ödenir. 

İlk ödeme periyodu taksitler halindedir ve geçici gelir vergisi olarak adlandırılır. Yıllık gelir vergisi ise söz konusu vergi tutarının yılda bir kez ve tamamı olacak şekilde ödenmesidir. 

Yıllık gelir vergisi ödemelerinden yükümlü olanların Türkiye’de ikamet etmesi, yıl içinde 6 aydan uzun süre ülke sınırlarında ikamet etmiş olması veya yurt dışında yaşayan ancak girişimi ülke sınırlarında olan Türk vatandaşı olması gerekir. Yıllık gelir vergisine merkezi Türkiye’de olmayan ya da sahibi Türk vatandaşı olmayan iş girişimleri dahil değildir. Bu işletmeler farklı vergi gruplarına tabi tutulur. Ancak yıllık gelir vergisinin mükellefiyetinde Türk vatandaşlığı ilk kriterdir.  

Tüzel kişilik edinen işletmeler kazançları üzerinden vergiye tabi tutulur. Bu vergi türüne kurumlar vergisi denir. Şahıs şirketleri kurumlar vergisine tabi değildir. Çünkü şahıs şirketlerinin sahipleri, işletmenin tüm borç ve alacaklarından bizzat sorumludur. Dolayısıyla vergilendirme kategorisinde şahıs şirketleri için gelir vergisi uygulanır. Kurumlar vergisi işletmelerin tüzel kişilik kazandığı hallerde geçerlidir.  

Kurumlar vergisi kategorisinde yer alması gereken tüzel kişiliklerle ilgili bazı istisnalar söz konusudur. Adi komandit şirketler, tüzel kişiliğe sahiptir. Ancak yasa gereği kurumlar vergisine tabi tutulmazlar. Öte yandan dernek ve vakıflara ait tüzel kişiliği olmayan iktisadi işletmeler ise kurumlar vergisine tabidir. Bu durumda ilgili vergi kapsamına giren işletmelerin hangileri olduğuna yönelik detaylı bilgi edinmek, vergi planlaması sırasında kritik öneme sahiptir.

Geçici gelir vergisi, mükelleflerin sıklıkla sorguladığı vergi gruplarından biridir. Gelir vergisi mükellefleri, yıl içindeki kazançları üzerinden, belirlenen oranlarda vergi ödemesi yapar. Bu ödemeler iki temel kategoriye ayrılır. 

Mükellefler yıllık gelir vergisini belirlenen tarihler arasında tek seferde ödeyebilir. İkinci ödeme şekli ise taksitler halinde ve üçer aylık periyotlarla ödeme şeklidir. Taksitler halinde ödenen gelir vergisine geçici gelir vergisi adı verilir.  

Geçici gelir vergisi ayrıca bir vergi kategorisi değildir. Yıllık gelir vergisi ödemelerine tabi olan mükellefler için sunulmuş bir ödeme yöntemidir. Yani mükellefler bu vergi ödemelerini yıllık gelir vergisi için yaparlar. Aradaki fark geçici gelir vergisinin üçer aylık periyotlar halinde ödenmesidir. 

Yıl sonunda mükellefler yaptıkları taksit ödemelerini beyan ederek, gelir vergisinin toplam tutarından düşebilirler. Yılda bir kez toplu ödeme yüküne girmek istemeyen mükellefler için geçici gelir vergisi kolaylaştırıcı bir uygulama olarak hizmete sunulmuştur.  

Türkiye’nin vergi sisteminde yer alan kategoriler arasında en fazla ürün ve hizmet kapsayan vergi türü KDV’dir. Katma Değer Vergisi, ürün ya da hizmet satın alımlarında uygulanan vergidir. Kişi ya da kurumlar alışverişleri sırasında, satın aldıkları ürün/hizmet için ek olarak katma değer ödemelidir. En geniş uygulama alanında yer alan bu vergiyi neredeyse her tüketici öder.   

Vatandaşlar sıradan alışverişleri sırasında, işletme ve kurumlar ham madde veya ürün alımlarında KDV ödemesi yaparlar. Dolayısıyla bireysel veya kurumsal fark etmeksizin KDV, kapsamı en geniş vergi olarak uygulanmaktadır. 

Ticari işletmeler, Katma Değer Vergisi için aracı konumda yer alır. Son ödeme mükellefi tüketicidir. Dolayısıyla ilgili ürün ya da hizmeti en son satın alan kişi veya kurum KDV’nin mükellefi olur.  

Damga vergisi, kişilerin veya kurumların aralarında yaptıkları anlaşmaları baz alır. Bu anlaşmaların belgesi olan evraklara dair kağıt kullanım vergisi olarak da bilinir. Bu vergi uygulamasına, her türlü sözleşme için düzenlenen evrak dahildir. 

Devletin damga vergisini almasındaki temel amaç, kağıt kullanımı ve çevre politikaları arasında bir orantı kurmak olarak doğmuştur. Online sistemlerin benimsendiği kurum ve anlaşmalarda damga vergisi anlaşmalar üzerinden alınan vergi türü olarak işlev değiştirmiştir. 

Yani devlet artık e-Belge formundaki bazı sözleşmeler için de damga vergisi uygulamasını sürdürür. Fiziki evraklarla yapılan anlaşmalarda taraflardan birinin kamu kurumu olması halinde, verginin mükellefi şahıs olur. Ancak şahıslar ya da şirketler arasında düzenlenen anlaşmaların damga vergisinde mükellef her iki taraftır. 

Vergi planlamalarında temel amaç mükellefiyetten kaynaklı vergi borçlarının takibidir. İşletme sahibi olmayı düşünenler veya yeni işletme kuran girişimciler için en kritik konulardan biri vergi planlamasıdır. Çünkü zaman döngüleri ve ödeme hareketleri doğru planlanmamış bir mükellefiyet, ilerleyen süreçlerde işletme için zorluk yaratır. Dolayısıyla işletme yönetiminin değişmez kuralı olarak her konuda olduğu gibi vergi ödeme süreçlerinde de belirli bir planlama üzerinden hareket etmek gerekir.  

Vergi planlaması, özellikle yeni işletme kuruluşları açısından önem taşır. Çünkü henüz oturmuş bir yönetim sistemi bulunmayan bu işletmelerin, sınırları ve süreleri için belli planlara ihtiyacı olur. Böylece mükelleflikten kaynaklanan vergi döngüleri kontrol altına alınabilir. Gelir vergisi sorgulama veya kurumlar vergisi takibi gibi işlemler, vergi planlamasının aşamalarından bazılarıdır. Bu vergi türlerinin sorgulama sonuçları ve sonuçlara bağlı ödemeleri plana dahil edilir. 

Vergi planlamasının işletmelere kazandırdığı avantajlardan biri de istisna ve muafiyet durumlarından doğru şekilde faydalanmaktır. Çünkü belirli hal ve haklar sonucu işletmeler bazı vergilerden muaf tutulabilir. Ayrıca devlet belirli dönemlerde vergi istisnaları uygulayabilir. Dolayısıyla işletmelerin sağlıklı vergi döngülerini istisnai uygulamalarla iyileştirmesi için takip sürecini nitelikli yürütmesi şarttır. Bu nitelikli süreçler de yalnızca vergi planlaması ile kurgulanabilir. Sonuç olarak işletme yönetimlerinin vergi dönemlerinde istisna ve muafiyet uygulamalarından verimli şekilde faydalanması için de planlama, kritik önem taşır. 

Figopara, Tedarikçi Finansmanı sistemi ile vadesi gelmemiş alacaklarınızı uzun süren prosedür işlemleri ile uğraşmadan tahsil etmenizi sağlar. Figopara’nın tek sistem entegrasyonu sayesinde yalnızca e-Faturalarınızı sisteme yükleyerek aynı anda birçok finans kurumunun teklifine ulaşabilir, bu sayede zamandan tasarruf sağlayabilirsiniz.

Avantajlarımızdan yararlanmak için tek yapmanız gereken hiçbir ek ücret ve şart olmadan platformumuza üye olmak. Siz de hemen Figopara’ya katılın, finansal süreçlerinizin takibini kolaylaştırın!