Geçici Vergi Nedir? 2023 Yılı Geçici Vergi Oranı

Ülkemizde vergilendirme usulü beyana dayalıdır ve birbirinden farklı çeşitleri bulunur. Bu vergi türlerinin her biri kendi içinde ayrı alt başlıklara ve ödeme şekillerine ayrılabilir. Ancak sıklıkla birbirine karıştırılan kavramlardan biri gelir vergisi ve geçici vergi kavramlarıdır. Çünkü gelir vergisi, mükelleflerin kazançlarına oranla ödemekle yükümlü olduğu vergi türlerinden biridir. Geçici vergi ise bir ödeme şeklidir. Ayrıca bir vergi türü değildir.  

Türkiye’de yürürlükte bulunan vergi yasaları gereğince, gelir elde eden vergi mükelleflerinin yılın belli dönemlerinde ödeme yapması gerekir. Gelir vergisi ya da kurumlar vergisi gibi çeşitleri olan bu ödemeler yıllık olarak yapılabilir. Ancak dönemlere bölünerek, taksitler halinde yapılmaları da mümkündür. Her vergi türü için bu dönemsel ödeme sistemi geçerli değildir. Ülkemizde geçici vergi sistemine dahil edilen türler gelir vergisi ve kurumlar vergisi ödemeleridir. 

Bir diğer adı peşin vergi olan ödeme sistemi geçici vergidir. Ticari kazanca sahip vergi mükelleflerinin kurumlar vergisi ya da gelir vergisi için yılın belli dönemlerinde yaptıkları ara ödemelere geçici vergi adı verilir. 

“Geçici vergi nedir?” sorusuna yanıt arayan mükellefler için en önemli konu hangi vadelerle ve hangi vergiler için bu sistemin uygulandığıdır. Basit usulde vergilendirilen kazanç sahipleri hariç, tüm serbest meslek erbapları ve gelir vergisi mükellefleri yılın belli vadelerinde sorumlu oldukları yıllık verginin taksitlerini öder. Bu taksite bölerek ödenen vergi tutarları yıl sonunda toplam vergiden düşülür. Yani ilgili yılın o döneme ait vergisi peşinen verilir.   

Mükellef dilerse vergiyi tek seferde, dilerse peşin vergi olarak öder. Her iki şekilde de sorumlu olduğu vergi borcunu ödemiş sayılır. Tek seferde ödeme yapmanın getirdiği toplu miktarın yükü, geçici vergi hesaplama sonrası ortaya çıkan miktardan fazladır. Bu nedenle tek seferde yüklü miktar yıllık vergi ödemek istemeyen mükellefler, geçici vergi ödeme sisteminden faydalanır. Daha pratik şekilde ve azaltılmış miktarlarla ödeme yapmak isteyen mükellefler için geliştirilen sistemde, vergi borcu yıllık olarak tek seferde ödenebilir türler için aralıklı ödeme yapılır.  

E-fatura finansmanı ve vergilendirme takibi şirket yönetiminin vazgeçilmez ihtiyaçları arasındadır. Özellikle vergi dönemlerinin eksiksiz ve nitelikli şekilde takibi, devlet ve şirket arasındaki denetim ilişkisinin en kritik unsurudur. Çünkü vergi ödemesi yapmayan kazanç sahiplerine çeşitli mali cezalar uygulanır. 

Bu bağlamda şirket yöneticileri ve gelir sahibi mükellefler için ödeme dönemlerinin titizlikle takip edilmesi gerekir. Aksi durumlarda yalnızca mali cezalar değil, şirket devamının mümkün olmadığı çalışmayı durdurma kararlarıyla bile karşılaşılabilir.  

Geçici vergi dönemleri yılın belli aylarını kapsar. 12 aylık gelirlerin toplam ödemesinin yapıldığı yıllık vergi tutarları, belirlenen aylar için baz alınır ve peşin olarak ödenir. Böylece mükellefler yaptıkları ara ödemeler sayesinde yıl sonu toplu miktarda ödeme yapmanın yükünü hafifletmiş olurlar. 

Geçici vergi ödemelerinin yapıldığı vergi türleri arasında gelir vergisi ve kurumlar vergisi bulunur. Bu vergi türleri, ticari kazanç sahiplerinin sorumlu olduğu vergilerdir. Elde edilen ticaret kazançlarının, devlet tarafından belirlenen orandaki tutarı vergi olarak ödenir. Geçici vergi mükellefi ile gelir veya kurumlar vergisi mükellefi aynıdır.

Yani bir ticaret erbabı gelir vergisi mükellefi ise, bu vergiyi belli aralıklarla ödediğinde geçici vergi mükellefiyetini yerine getirmiş olur. 

Geçici vergi hesaplama işlemleri kadar önem arz eden bir başka konu geçici vergilerin tanımlanan dönemlerini takip etmektir. Çünkü yıl içinde belli aralıklarla yapılan peşin vergi ödemeleri için özel tarih aralıkları bulunur. Mükellefler yıllık vergi tutarlarının taksitlerini bu vadelerde ödemelidir. Dolayısıyla geçici vergi dönemlerinin takibi ve açıklanan tarihlerde ödeme yapılması önem taşır. 

Vergilendirme kanununda yer alan bilgiye göre, geçici vergi dönemlerine ilişkin açıklama ilgili bakanlık tarafından duyurulur. Genel olarak benzer tarih aralıklarına sahip olan bu dönemler, küçük nüans farklarıyla birkaç gün farklılaşabilir.   

Resmi tatillerden başlatılmaması suretiyle yıllık olarak yenilenen vergi dönemi tarihleri, ilgili bakanlıkların yönetmelikleri ile duyurulur. Bu duyuruların ardından mükellef içinde olduğu yılın vergi ödeme tarihlerini öğrenebilir. Her yıl güncellenen geçici vergi ödeme dönemlerinin detaylı tarihlerine hakim olmak için bakanlık resmi sitesini takip etmek önem arz eder. 

Geçici vergi beyan ve ödeme tarihleri aşağıdaki gibidir:

• 1. Dönem (Ocak, Şubat, Mart) - 17 Mayıs akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.
• 2. Dönem (Nisan, Mayıs, Haziran) - 17 Ağustos akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.
• 3. Dönem (Temmuz, Ağustos, Eylül) - 17 Kasım akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.
• 4. Dönem (Ekim, Kasım, Aralık) - 17 Şubat akşamına kadar beyan edilerek ödenebilir.

Geçici vergi hesaplama işlemlerinde dikkat edilmesi gereken en önemli konu, güncel oran verilerini takip etmektir. Çünkü mükelleflerin, geçici vergi dönemleri için açıklanan oranlara göre hesaplama yaparak vergi ödemesi gerekir. Dolayısıyla 2023 yılı için de ödeme yapmak isteyen mükelleflerin, gelir veya kurumlar vergisi için açıklanan oranları takibe alması gerekir. 

Genel olarak vergilendirme oranları ilgili yıl için bir kez açıklanır. Ancak bazı istisnai hallerde oranlarda değişime gidilebilir. Yıl içinde değişime gidilen vergilendirme oranlarında, bir dönem son açıklanan orana göre ödeme yapan mükellef; sonraki dönem yenilenen oran üzerinden hesaplama yapmalıdır.  

Vergilendirme kanununa göre mükelleflerin yıllık gelirlerinden sorumlu olarak yaptıkları ödemeye yıllık gelir vergisi adı verilir. Bu vergi türünün belirli taksitler halinde ve dönemlere bölünerek ödenmesi ise peşin vergi adını alır. 

Geçici vergi hesaplaması, güncel vergi oranları üzerinden, ilgili dönemde elde edilen gelir ile hesaplanır. 

Geçici vergi hesaplamasında kullanılan formül: Dönem Geliri x Vergi Oranı / 100 şeklindedir. 

Yani mükellef ödeme yapacağı döneme ait gelir miktarını, ilgili dönemin vergi oranıyla çarpar ve 100’e böler. Elde edilen tutar, ödenmesi gereken geçici vergi tutarını ifade eder. Bu tutarın belirlenen tarihlerde ilgili vergi dairelerine yatırılması gerekir.   

Vergi ödemeleri için kullanılan kanallar vergi daireleridir. İster yıllık gelir vergisi, ister kurumlar vergisi olsun ödeme alımları, yetkili idari kurumlara yapılır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hizmete sunulan online vergi dairesi hizmeti ile vergi ödemelerini dijital kanallarla yapmak da mümkündür. 

Geçici vergi ödemeleri için de online vergi dairesi hizmetinden faydalanılabilir. Mükellefler, resmi internet sitesi üzerinden beyanname gönderimi yaparak, vergi tutarını online kanal aracılığıyla yatırabilir. Geçici vergi ödemelerini yapan mükellefler, yıl sonunda toplam tutar üzerinden ödemelerini düşerek kalan miktarı son vergi ödemesi şeklinde gerçekleştirir.  

Vergilendirme sisteminin temel amacı, ticari kazanç sahiplerinin beyan esası ile vergi ödemesi yapmasıdır. Bu sisteme dahil olan kişilerin görevi, elde ettikleri gelirler için belirlenen oranları, devlete vergi olarak beyan etmek ve zamanında ödemesini yapmaktır. 

Vergi ödemelerinde sorumlu olarak tayin edilen kimselere vergi mükellefi denir. Vergi mükellefiyeti kendi içinde çeşitli başlıklara ve alt kollara ayrılır. Ancak her verginin geçici vergi şeklinde ödenmesi mümkün değildir. Bu bağlamda yalnızca belli başlı vergi mükellefleri için geçici vergi ödemesine izin verilir.  

Geçici vergi mükellefleri aşağıdaki gibidir:

• Basit usulde vergilendirilenler dışında ticari kazanç elde edenler
• Serbest meslek sahipleri
• Kurumlar vergisi mükellefleri
• Adi ve komandit şirket ortakları
• Türkiye’de daimi temsilcisi ya da iş yeri bulunan kurumlardan dar mükellefiyete tabi olanlar

Gelir vergisi ve kurumlar vergisi, yıllık olarak ticari kazanç elde eden kimse veya kuruluşların sorumlu olduğu vergi türleridir. Bu vergi türlerinin tanımlanan taksit dönemleri içinde peşinen ödenmesine ise geçici vergi adı verilir. Geçici vergi ödemelerinden kurumlar vergisi mükellefleri ile gelir vergisi mükellefleri yararlanabilir. Yıllık olarak toplu şekilde ödeme yapmanın getirdiği mali hacim ile geçici vergi hacmi birbirinden farklıdır. Dolayısıyla geçici vergi ödeme sistemi aslında yıllık vergi mükelleflerine bir kolaylık sunar.  

Yılın belli dönemlerinde, yıllık vergilerinin ilgili döneme ait tutarlarını ödeyen mükellefler, yıl sonu geldiğinde yaptıkları ödemeleri tahakkuk ederek kalan tutarı yatırır. Böylelikle tek seferde tüm yılın kazancına ait toplu ödeme yapmak yerine, taksitler halinde vergi ödemesi yapmanın avantajını elde ederler. Yıllık kurumlar vergisi ödeyen kazanç kuruluşları ile gelir vergisi mükellefleri geçici vergi mükellefi olabilir. Böylece her yıl kazançları için tayin edilen oranda toplu ödeme yapmak yerine, belirlenen dönemin kazancı üzerinden hesaplama yaparak vergi borçlarını kolayca ödeyebilirler. 

“Geçici vergi ne zaman ödenmeli?” sorusuna yanıt arayan mükellefler için her yıl dönemlik vergi ödemelerinin tarih aralıkları açıklanır. Bu bağlamda 2023 yılı için de geçici vergi zamanları tarih aralıklarıyla birlikte açıklanmıştır. 

Üç aylık dönemler halinde yapılabilen geçici vergi ödemeleri için 2023 yılında da ayın 17. günü akşamına kadar süre tanınmıştır. Yani 2023 yılında her üç ayda bir ödeme yapacak olan geçici vergi mükellefleri, ilgili ayın 17. günü mesai bitimine kadar o dönemin geçici vergi ödemesini yapabilir.  

Geçici vergi ödemeleri için tayin edilen zaman dilimi hem fiziki ödeme kanalları hem de online adres ödemeleri için geçerlidir. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hizmete sunulan online vergi dairesi hizmeti ile geçici vergi ödemesi yapmak daha kolay bir hal almıştır. Açıklanan güncel tarihler içerisinde hem fiziki vergi daireleri iler hem de online vergi dairelerinden beyanname sunulabilir ve ödeme yapılabilir. Geçici vergi beyannameleri de yine fiziken teslim edilmesinde olduğu gibi aynı kurallara tabi tutularak online şekilde teslim edilebilir. 

“Basit usulde vergilendirme nedir?” sorusuna yanıt arayan mükelleflerin merak ettiği bir başka konu da geçici vergi beyannamesine yöneliktir. Öncelikle basit usulde vergilendirilen mükelleflerin geçici vergi beyannamesi hazırlaması gerekmez. Çünkü basit usul vergi ödemelerinde geçici ödeme sistemine dahil olmak mümkün değildir. Geçici vergi ödemeleri yıllık vergi ödemesi yapan kişi ve kurumlar için geçerlidir. Bu bağlamda yıllık gelir veya kurumlar vergisi ödeyen mükellefler geçici vergi beyannamesi sunmalıdır.  

Geçici vergi beyannamesi, ödenecek peşin verginin beyanını yapmak için hazırlanan belgedir. Bu belgede mükellefin bilgileri, ilgili dönemin oran ve tutarları, verginin türü ve sebepleri gibi bilgiler yer alır. Yapılacak ödemeye ilişkin detaylar ve ödeme usulü gibi başlıklar beyannamedeki form bilgileri bölümünde belirtilir. 

Geçici vergi beyannameleri daha önceki yıllarda fiziki olarak teslim ediliyordu. Vergi dairesi üzerinden teslim edilen bu belgeler ile ödenecek verginin tutarı daireye bildiriliyordu. Günümüzde ise vergi ödeme kanalları dijital dönüşüm kapsamında farklı alternatifler kazandı.   

Gelir İdaresi Başkanlığının internet vergi dairesi aracılığıyla geçici vergi ödemeleri ve beyanı da kolaylaştı. İnternet vergi dairesini kullanarak ödeme yapacak olan mükelleflerin de beyanname sunması zorunlu hale geldi. Çünkü ülkemizde uygulanan vergi sisteminde, ödemeler beyana dayalı olarak yapılır. Bu bağlamda mükelleflerin vergi beyannamesi hazırlaması gerekir. Geçici vergi beyannamesi de tıpkı gelir veya kurumlar vergisi için hazırlandığı şekilde hazırlanır. En temel fark, ilgili döneme ait tarihler için geçerli olmasıdır.  

Yasa gereği tüm vergi ödemelerinin fiziki ödeme usullerinde yer alan kurallar, online ödeme kanalları kullanılırken de geçerlidir. Yani fiziki vergi dairesi aracılığıyla ödeme yapan mükellefler, online kanallar aracılığıyla ödeme yaparken de kanuni usul ve esasları baz alır. Bu açıdan beyanname göndermek ve bilgi formu iletmek online vergi ödemeleri sırasında da geçerlidir. 

Geçici vergi beyannamesi formu, online vergi dairesi üzerinden sunulur ve tanımlanan tarihler arasında teslim edilir. Fiziki beyanname ile aynı usul ve yetkiye sahip olan bu belgeler, e-imza yoluyla mükellef tarafından onaylanmalıdır.  

Vadeli e-Faturalarınız için anında finansman elde etmenizi sağlayan Figopara ile uzun süren prosedür işlemlerine gerek kalmadan faturalarınızı tahsil edebilirsiniz. Figopara’nın tek sistem entegrasyonu sayesinde tüm finans kurumlarının tekliflerine tek platform üzerinden ulaşabilir, size en uygun olan teklifi seçerek anında nakit ihtiyaçlarınızı karşılayabilirsiniz.

Avantajlarımızdan yararlanmak için tek yapmanız gereken hiçbir ek ücret ve şart olmadan platformumuza üye olmak. Siz de hemen Figopara’ya katılın, nakit ihtiyaçlarınızı anında karşılayın!